ਪਤਂਜਲਿ ਯੋਗ ਸੂਤ੍ਰਾਣਿ - 2 (ਸਾਧਨ ਪਾਦ) - ਪਤੰਜਲੀ ਯੋਗ ਸੂਤਰ

ਅਥ ਸਾਧਨਪਾਦਃ ।

ਤਪਃ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯੇਸ਼੍ਵਰਪ੍ਰਣਿਧਾਨਾਨਿ ਕ੍ਰਿਯਾਯੋਗਃ ॥1॥

ਸਮਾਧਿਭਾਵਨਾਰ੍ਥਃ ਕ੍ਲੇਸ਼ਤਨੂਕਰਣਾਰ੍ਥਸ਼੍ਚ ॥2॥

ਅਵਿਦ੍ਯਾਸ੍ਮਿਤਾਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਭਿਨਿਵੇਸ਼ਾਃ ਕ੍ਲੇਸ਼ਾਃ ॥3॥

ਅਵਿਦ੍ਯਾ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੁਤ੍ਤਰੇਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਸੁਪ੍ਤਤਨੁਵਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋਦਾਰਾਣਾਮ੍ ॥4॥

ਅਨਿਤ੍ਯਾਸ਼ੁਚਿਦੁਃਖਾਨਾਤ੍ਮਸੁ ਨਿਤ੍ਯਸ਼ੁਚਿਸੁਖਾਤ੍ਮਖ੍ਯਾਤਿਰਵਿਦ੍ਯਾ ॥5॥

ਦ੍ਰੁਰੁਇਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਸ਼ਕ੍ਤ੍ਯੋਰੇਕਾਤ੍ਮਤੇਵਾਸ੍ਮਿਤਾ ॥6॥

ਸੁਖਾਨੁਸ਼ਯੀ ਰਾਗਃ ॥7॥

ਦੁਃਖਾਨੁਸ਼ਯੀ ਦ੍ਵੇਸ਼ਃ ॥8॥

ਸ੍ਵਰਸਵਾਹੀ ਵਿਦੁਸ਼ੋ਽ਪਿ ਤਥਾਰੂਢੋ਽ਭਿਨਿਵੇਸ਼ਃ ॥9॥

ਤੇ ਪ੍ਰਤਿਪ੍ਰਸਵਹੇਯਾਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ ॥10॥

ਧ੍ਯਾਨਹੇਯਾਸ੍ਤਦ੍ਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਯਃ ॥11॥

ਕ੍ਲੇਸ਼ਮੂਲਃ ਕਰ੍ਮਾਸ਼ਯੋ ਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਟਾਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਟਜਨ੍ਮਵੇਦਨੀਯਃ ॥12॥

ਸਤਿ ਮੂਲੇ ਤਦ੍ ਵਿਪਾਕੋ ਜਾਤ੍ਯਾਯੁਰ੍ਭੋਗਾਃ ॥13॥

ਤੇ ਹ੍ਲਾਦਪਰਿਤਾਪਫਲਾਃ ਪੁਣ੍ਯਾਪੁਣ੍ਯਹੇਤੁਤ੍ਵਾਤ੍ ॥14॥

ਪਰਿਣਾਮਤਾਪਸਂਸ੍ਕਾਰਦੁਃਖੈਰ੍ਗੁਣਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਿਵਿਰੋਧਾਚ੍ਚ ਦੁਃਖਮੇਵ ਸਰ੍ਵਂ ਵਿਵੇਕਿਨਃ ॥15॥

ਹੇਯਂ ਦੁਃਖਮਨਾਗਤਮ੍ ॥16॥

ਦ੍ਰਸ਼੍ਟ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਯਯੋਃ ਸਂਯੋਗੋ ਹੇਯਹੇਤੁਃ॥17॥

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ੍ਰਿਯਾਸ੍ਥਿਤਿਸ਼ੀਲਂ ਭੂਤੇਂਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕਂ ਭੋਗਾਪਵਰ੍ਗਾਰ੍ਥਂ ਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਯਮ੍ ॥18॥

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਲਿਂਗਮਾਤ੍ਰਾਲਿਂਗਾਨਿ ਗੁਣਪਰ੍ਵਾਣਿ ॥19॥

ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ ਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ਿਮਾਤ੍ਰਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ਽ਪਿ ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਾਨੁਪਸ਼੍ਯਃ ॥20॥

ਤਦਰ੍ਥ ਏਵ ਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਯਸ੍ਯਾਤ੍ਮਾ ॥21॥

ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਾਰ੍ਥਂ ਪ੍ਰਤਿ ਨਸ਼੍ਟਮਪ੍ਯਨਸ਼੍ਟਂ ਤਦਨ੍ਯਸਾਧਾਰਣਤ੍ਵਾਤ੍ ॥22॥

ਸ੍ਵਸ੍ਵਾਮਿਸ਼ਕ੍ਤ੍ਯੋਃ ਸ੍ਵਰੂਪੋਪਲਬ੍ਧਿਹੇਤੁਃ ਸਂਯੋਗਃ ॥23॥

ਤਸ੍ਯ ਹੇਤੁਰਵਿਦ੍ਯਾ ॥24॥

ਤਦਭਾਵਾਤ੍ਸਂਯੋਗਾਭਾਵੋ ਹਾਨਂ ਤਦ੍ ਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ੇਃ ਕੈਵਲ੍ਯਮ੍ ॥25॥

ਵਿਵੇਕਖ੍ਯਾਤਿਰਵਿਪ੍ਲਵਾ ਹਾਨੋਪਾਯਃ ॥26॥

ਤਸ੍ਯ ਸਪ੍ਤਧਾ ਪ੍ਰਾਂਤਭੂਮਿਃ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ॥27॥

ਯੋਗਾਂਗਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਿਕ੍ਸ਼ਯੇ ਜ੍ਞਾਨਦੀਪ੍ਤਿਰਾਵਿਵੇਕਖ੍ਯਾਤੇਃ ॥28॥

ਯਮਨਿਯਮਾਸਨਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮਪ੍ਰਤ੍ਯਾਹਾਰਧਾਰਣਾਧ੍ਯਾਨਸਮਾਧਯੋਸ਼੍ਟਾਵਂਗਾਨਿ ॥29॥

ਅਹਿਂਸਾਸਤ੍ਯਾਸ੍ਤੇਯਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰ੍ਯਾਪਰਿਗ੍ਰਹਾ ਯਮਾਃ ॥30॥

ਜਾਤਿਦੇਸ਼ਕਾਲਸਮਯਾਨਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਃ ਸਾਰ੍ਵਭੌਮਾ ਮਹਾਵ੍ਰਤਮ੍ ॥31॥

ਸ਼ੌਚਸਂਤੋਸ਼ਤਪਃ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯੇਸ਼੍ਵਰਪ੍ਰਣਿਧਾਨਾਨਿ ਨਿਯਮਾਃ ॥32॥

ਵਿਤਰ੍ਕਬਾਧਨੇ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਭਾਵਨਮ੍ ॥33॥

ਵਿਤਰ੍ਕਾਹਿਂਸਾਦਯਃ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਕਾਰਿਤਾਨੁਮੋਦਿਤਾ ਲੋਭਕ੍ਰੋਧਮੋਹਪੂਰ੍ਵਕਾ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁਮਧ੍ਯਾਧਿਮਾਤ੍ਰਾ ਦੁਃਖਾਜ੍ਞਾਨਾਨਂਤਫਲਾ ਇਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਭਾਵਨਮ੍ ॥34॥

ਅਹਿਂਸਾਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਾਯਾਂ ਤਤ੍ਸਨ੍ਨਿਧੌ ਵੈਰਤ੍ਯਾਗਃ ॥35॥

ਸਤ੍ਯਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਾਯਾਂ ਕ੍ਰਿਯਾਫਲਾਸ਼੍ਰਯਤ੍ਵਮ੍ ॥36॥

ਅਸ੍ਤੇਯਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਾਯਾਂ ਸਰ੍ਵਰਤ੍ਨੋਪਸ੍ਥਾਨਮ੍ ॥37॥

ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰ੍ਯਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਾਯਾਂ ਵੀਰ੍ਯਲਾਭਃ ॥38॥

ਅਪਰਿਗ੍ਰਹਸ੍ਥੈਰ੍ਯੇ ਜਨ੍ਮਕਥਂਤਾਸਂਬੋਧਃ ॥39॥

ਸ਼ੌਚਾਤ੍ਸ੍ਵਾਂਗਜੁਗੁਪ੍ਸਾ ਪਰੈਰਸਂਸਰ੍ਗਃ ॥40॥

ਸਤ੍ਤ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਿ-ਸੌਮਨਸ੍ਯੈਕਾਗ੍ਯ੍ਰੇਂਦ੍ਰਿਯਜਯਾਤ੍ਮਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਯੋਗ੍ਯਤ੍ਵਾਨਿ ਚ ॥41॥

ਸਂਤੋਸ਼ਾਤ੍ ਅਨੁਤ੍ਤਮਃਸੁਖਲਾਭਃ ॥42॥

ਕਾਯੇਂਦ੍ਰਿਯਸਿਦ੍ਧਿਰਸ਼ੁਦ੍ਧਿਕ੍ਸ਼ਯਾਤ੍ ਤਪਸਃ ॥43॥

ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਾਦਿਸ਼੍ਟਦੇਵਤਾਸਂਪ੍ਰਯੋਗਃ ॥44॥

ਸਮਾਧਿਸਿਦ੍ਧਿਰੀਸ਼੍ਵਰਪ੍ਰਣਿਧਾਨਾਤ੍ ॥45॥

ਸ੍ਥਿਰਸੁਖਮਾਸਨਮ੍ ॥46॥

ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਸ਼ੈਥਿਲ੍ਯਾਨਂਤਸਮਾਪਤ੍ਤਿਭ੍ਯਾਮ੍ ॥47॥

ਤਤੋ ਦ੍ਵਂਦ੍ਵਾਨਭਿਘਾਤਃ ॥48॥

ਤਸ੍ਮਿਨ੍ ਸਤਿ ਸ਼੍ਵਾਸਪ੍ਰਸ਼੍ਵਾਸਯੋਰ੍ਗਤਿਵਿਚ੍ਛੇਦਃ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮਃ ॥49॥

(ਸ ਤੁ) ਬਾਹ੍ਯਾਭ੍ਯਂਤਰਸ੍ਤਂਭਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਿਰ੍ਦੇਸ਼ਕਾਲਸਂਖ੍ਯਾਭਿਃ ਪਰਿਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਟੋ ਦੀਰ੍ਘਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਃ ॥50॥

ਬਾਹ੍ਯਾਭ੍ਯਂਤਰਵਿਸ਼ਯਾਕ੍ਸ਼ੇਪੀ ਚਤੁਰ੍ਥਃ ॥51॥

ਤਤਃ ਕ੍ਸ਼ੀਯਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਾਵਰਣਮ੍ ॥52॥

ਧਾਰਣਾਸੁ ਚ ਯੋਗ੍ਯਤਾ ਮਨਸਃ ॥53॥

ਸ੍ਵਵਿਸ਼ਯਾਸਂਪ੍ਰਯੋਗੇ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਵਰੂਪਾਨੁਕਾਰ ਇਵੇਂਦ੍ਰਿਯਾਣਾਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਹਾਰਃ ॥54॥

ਤਤਃ ਪਰਮਾਵਸ਼੍ਯਤੇਂਦ੍ਰਿਯਾਣਾਮ੍ ॥55॥

ਇਤਿ ਪਾਤਂਜਲਯੋਗਦਰ੍ਸ਼ਨੇ ਸਾਧਨਪਾਦੋ ਨਾਮ ਦ੍ਵਿਤੀਯਃ ਪਾਦਃ ।